تعریف ایدز
ایدز یا نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی به انگلیسی )Acquired immune deficiency syndrome(، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد میشود. بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد) فرد ممکن است برای مدت کوتاهی بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند. به همین دلیل معمولاً این بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائمی دنبال میشود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته میشود. هر چقدر که بیماری پیشرفت یابد، تداخل بیشتری با دستگاه ایمنی بدن پیدا میکند و باعث میشود که افراد به عفونتهایی مانند عفونت فرصتطلب و تومور دچار شوند، البته معمولاً در افرادی که دستگاه ایمنی آنها به خوبی عمل میکند تأثیرگذار نیست. در نهایت بیماری زمانی وارد مرحله سوم یا ایدز خواهد شد که شمار سلولهای CD4+ T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد.
HIV عمدتاً از طریق آمیزش جنسی از جمله مقعدی و حتی دهانی محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل میگردد. بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند. پیشگیری از عفونت HIV، عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب میشوند. هیچگونه درمان یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضدویروسی میتواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش میدهد، اما این داروها گرانقیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
پژوهشهای ژنتیکی نشان میدهند که HIV در اصل در اوایل قرن بیستم میلادی در غرب آفریقا جهش یافته و پدید آمده است. ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) شناخته شد، در حالی که عامل آن عفونت (HIV) در اوایل آن دهه شناخته شده بود. از زمان کشف آن تا سال ۲۰۰۹، ایدز باعث مرگ ۳۰ میلیون نفر شده است. تا سال ۲۰۱۰، حدوداً ۳۴ میلیون نفر به ایدز مبتلا بودهاند. ایدز به عنوان همهگیری جهانی شناخته میشود که در حال حاضر حوزه شیوع آن بسیار وسیع و در حال گسترش است.
ایدز تأثیر بسیار زیادی بر روی جوامع داشتهاست، چه به عنوان یک بیماری و چه به عنوان عاملی برای تبعیض. همچنین تاثیرات اقتصادی قابل توجهی داشته است. تصورهای نادرست بسیاری در رابطه با ایدز وجود دارد، برای مثال انتقال ایدز از طریق رابطههای سطحی غیرجنسی. این بیماری همچنین موضوع مجادله ادیان شده است.
اپیدمیولوژی
ایدز یک بیماری همهگیر جهانی است. تا سال ۲۰۱۰ حدود ۳۴ میلیون نفر در دنیا مبتلا به HIV بودهاند. از این تعداد تقریباً ۱۶٫۸ میلیون زن و ۳٫۴ میلیون زیر ۱۵ سال بودهاند. نتیجه آن حدود ۱٫۸ میلیون مرگ در سال ۲۰۱۰ بوده که این مقدار نسبت به سال ۲۰۰۱ که ۳٫۱ میلیون نفر بوده، کاهش یافتهاست.
کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تاثیرپذیرترین منطقه هستند و در سال ۲۰۱۰، تخمین زده شد که ۶۸ درصد (۲۲٫۹ میلیون نفر) کل موارد HIV و ۶۶٪ از همه مرگ و میرها (۱٫۲ میلیون) در این منطقه رخ داده است. این نشان میدهد که در حدود ۵ درصد از جمعیت بزرگسال آلوده هستند. و به نظر میرسد که عامل ۱۰ درصد از مرگ و میر در کودکان میباشد. در مقایسه با سایر مناطق، زنان نزدیک به ۶۰ درصد از موارد را تشکیل میدهند. آفریقای جنوبی با ۵٫۹ میلیون نفر، دارای بیشتری جمعبت افراد مبتلا به HIV نسبت به سایر کشورهای دنیاست. امید به زندگی در کشورهای متاثر به دلیل ایدز کاهش یافته است، برای مثال در سال ۲۰۰۶ این عدد از بوتسوانا از ۶۵ به ۳۵ کاهش یافته است.
جنوب و جنوب شرق آسیا دومین منطقه آسیب دیده است، در این منطقه در سال ۲۰۱۰، به طور تخمینی ۴ میلیون یا ۱۲٪ افراد مبتلا به HIVزندگی میکردهاند که ۲۵۰ هزار نفر از آنها منجر به مرگ شده است. حدود ۲٫۴ میلیون مرد در هند هستند. میزان شیوع در اروپای غربی و مرکزی با ۰٫۲٪ و در آسیای شرقی با ۰٫۱٪ کمترین مقدار را دارد.
در سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده آمریکا حدود ۱٫۲ میلیون نفر مبتلا به HIV بودهاند، و در حدود ۱۷،۵۰۰ از آنها منجر به مرگ شدهاست. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری تخمین زده است که در سال ۲۰۰۸، ۲۰ درصد از آمریکاییهای آلوده از بیماری خود بی اطلاع بودهاند. در انگلستان در سال ۲۰۰۹ در حدود ۸۶،۵۰۰ مورد وجود داشته که ۵۱۶ مورد از آن منجر به مرگ شده است. در کانادا در سال ۲۰۰۸ در حدود ۶۵،۰۰۰ مورد وجود داشته که ۵۳ مورد از آن منجر به مرگ شده است. ایدز از زمان شناخته شدن برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ تا سال ۲۰۰۹ باعث نزدیک به ۳۰ میلیون شده است.
آفریقا
تخمین شیوع ایدز در آفریقا در سال ۲۰۰۷.
ایدز در آفریقا، خاستگاه این بیماری به صورت یک اپیدمی فراگیر درآمده است که رفته رفته بصورت مهمترین عامل جلوگیری از پاگیری اقتصادها و حکومتهای پایدار در این قاره جلوهگر میشود،۲۶ میلیون از بیش از ۴۰ میلیون انسان حامل ویروس اچآیوی آفریقائیاند و تا به حا ل بیش از ۲۵ میلیون نفر در این قاره جان خود را بدلیل ابتلای به آن از دست دادهاند. هرچند زندگی همراه با آلودگی به ویروس اچآیوی ممکن است ولی در عمل، در کشورهای فقیر جهان تنها ۱/۶میلیون نفر به داروهای کنترل ایدز دست مییابند. عدم توانایی مالی برای تامین هزینههای سنگین این داروها برای عده بسیار زیادی از مبتلایان منجر به عدم آغاز پروسه درمان میگردد و مطابق آمار بیشتر کسانی که بر اثر کمبود پول از بیماری ایدز میمیرند، در آفریقا و در جنوب صحرا زندگی میکنند. بیشتر آنان زنان هستند که پس از مرگ، کودکانشان بیسرپرست میمانند.
ایران
راههای اصلی انتقال ایدز در ایران، آمیزش جنسی و استفاده ی معتادان تزریقی از سرنگ مشترک است. سهم ابتلا از طریق تزریق ۶۹٫۵ درصد و سهم ابتلا از طریق رابطه جنسی ۱۰ درصد است. اگر چه میزان مبتلایان به بیماری ایدز در ایران کم بودهاست، ولی به گفته سازمان بهداشت جهانی بر اساس دادههای گزارش شده، نرخ رشد اپیدمی ایدز در ایران به صورت هشدار دهندهای در حال افزایش است.
آمار تجمعی وزارت بهداشت از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰، ۲۳ هزار و ۱۲۵ نفر مبتلا به HIV در کشور ثبت شده که ۹۱٫۵ درصد آنها مرد و ۸٫۵ درصد هم زن بوده و حدود ۴۶٫۵ درصد از آنها در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. از این تعداد ۳۰۵۳ نفر دچار ایدز و ۴۳۱۱ نفر هم دچار مرگ شدهاند. با فرمول «تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده» حاصل از مدل اپیدمیولوژیک UNAIDS و سازمان جهانی بهداشت،حدود ۸۰ هزار نفر HIV مثبت و بر اساس آمار غیر رسمی، ۱۲۰ هزار ناقل HIV در ایران وجود دارد.
نخستین مورد گزارش و ثبت شده ی ابتلا به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراوردههای خونی آلوده دریافت کرده بود که از فرانسه به ایران منتقل شده بود. در سالهای اولیهٔ شیوع بیماری، وجود ایدز در ایران اساساً انکار میشد. در ارتباط با این بیماری دو پرونده ی قضایی عمده وجود دارد. پروندهٔ برادران علایی پزشکانی که برای فعالیتهایشان در زمینه شناساندن و مبارزه با بیماری ایدز در ایران شهرت بینالمللی دارند و به اتهام مخالفت با حکومت در سال ۱۳۸۷ بازداشت و حبس شدند که اعتراضات گسترده ی بینالمللی را در پی داشت.
براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۳ میلادی، تعداد کل مبتلایان ایدز در سال ۲۰۱۲، ۳۵٫۳ میلیون نفر بوده که از این تعداد ۲٫۳ میلیون نفر در همان سال مبتلا شدهاند. براساس این آمار تعداد مبتلایان جدید به این بیماری در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در مقایسه با سال ۲۰۰۱، بیش از ۵۰٪ افزایش داشته است (حدوداً ۳۲۰۰۰ نفر). همچنین شمار بیمارانی که در این کشورها جان خود را در سال ۲۰۱۲ از دست دادهاند در مقایسه با سال ۲۰۰۱، بیش از دو برابر بوده است (حدوداً ۱۷۰۰۰
سیر بیماری
دورهی واگیری یعنی زمانی كه فرد آلوده بوده و می تواند عامل بیماری (ویروس) را به فرد سالمی منتقل نماید. دورهی آلودگی در بیماری ایدز از چند روز پس از ورود ویروس به بدن آغاز و تا پایان عمر فرد ادامه مییابد. درصورتی كه فرد آلوده دارای قدرت ایمنی ضعیف باشد مثلاً در اواخر بیماری، در بیماریهای بدخیم كه به تضعیف سیستم ایمنی منجر میشود و… احتمال انتقال افزایش مییابد. بروز نشانه های بالینی بیماری نیز در افزایش احتمال آلودگی فرد مؤثر است. سایر بیماری های جنسی مثل سوزاك و سیفلیس به علت تضعیف قدرت ایمنی فرد و وجود زخم در آلت تناسلی به افزایش خطر انتقال بیماری منجر می شود. بر اساس این دورهها میتوان 5 مرحله از بیماری را به شرح زیر معرفی كرد:
مرحلهی اول: عفونت حاد
در صورتی كه تعداد كافی ویروس ایدز وارد بدن فردی شود، در اغلب موارد بعد از چند هفته علایمی نظیر تب، گلودرد، بزرگ شدن غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سردرد، ضعف و بیحالی، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، كاهش وزن، اسهال و گاهی دانههای جلدی و یا تظاهرات عصبی ظاهر میگردد. این علایم اختصاصی نبوده و شباهت كاملی با نشانههای بسیاری از بیماریهای دیگر مثل سرماخوردگی دارد و چون ظرف یك تا دو هفته بطور خود به خود بهبودی حاصل میشود؛ كمتر اتفاق میافتد كه بیماری در این دوره تشخیص داده شود. به علاوه از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجهی آزمایشگاهی كه نشانگر آلودگی فرد است، حدود 2 تا 12 هفته و گاهی تا 16 هفته طول میكشد. در این فاصلهی زمانی، فرد آلوده بوده و ممكن است سایرین را آلوده كند.
مرحلهی دوم: بدون علامت
پس از بهبودی خود به خودی مرحلهی حاد، بیمار وارد مرحلهی بدون علامت می شود كه بر حسب وضعیت سن، بیماری های همراه، ایمنی قبلی، تغذیه و نوع ویروس آلوده كننده از10تا 15 سال طول میكشد. در این مدت شخص آلوده هیچ گونه علامتی از بیماری را بروز نمیدهد و به ظاهر سالم است، ولی برای دیگران آلوده كننده میباشد. این مرحله در كودكان كوتاهتر است. در این دوره، آزمایش خون مثبت است. كنترل انتشار ویروس در این مرحله مشكل میباشد.
مرحلهی سوم: بزرگی منتشر و پایدار غدد لنفاوی
در این مرحله غدد لنفاوی به صورت بزرگ شده و به شكل قرینه و بدون درد در بیش از دو نقطهی بدن به جز ناحیهی كشالهی ران ظاهر می شوند و حداقل 3ماه باقی می مانند.
مرحلهی چهارم: مرحلهی قبل از ایدز و حالات وابسته به ایدز
قبل از بروز علایم نهایی ایدز در بیمار، عوارضی ظاهر میشود كه به آن علایم مربوط به ایدز میگویند این علایم عبارتند از:
كاهش وزن بیشتر از 10درصد وزن سابق.
اسهال به مدت بیشتر از یك ماه.
تب به مدت بیشتر از یك ماه.
عرق شبانه.
خستگی، بی حالی و ضعف
این علایم را مقدمهی استقرار كامل ایدز كه پایان طیف بیماری می باشد به حساب میآورند. در برخی موارد، بیقراری، بیاشتهایی، دل درد، سردرد وجود دارد و تغییرات عصبی منجر به از دست دادن حافظه و آسیب اعصاب محیطی میشود. این علایم به طور معمول متناوب است ولی كاهش وزن در اكثر بیماران وجود دارد و پیشرونده هم میباشد. بسیاری از بیماران در این مرحله دچار ضایعات پوستی، مخاطی و ضایعات دایم و یا عود كنندهی ناحیهی دهانی و یا ناحیهی تناسلی به علت ویروسهای مختلف میشوند.
مرحلهی پنجم: ایدز
ایدز به مرحلهی نهایی آلودگی اچ آی وی گفته میشود. در این مرحله، به علت كاهش شدید قدرت دفاعی بدن، شخص مستعد ابتلا به بسیاری از عفونتها و سرطانها میشود كه علایم بسیار متنوعی دارند و در نهایت بیمار را از پای در میآورند.
علائم بیماری
تشخیص ابتلا به اچآیوی و ایدز تنها بر اساس علائم قابل اطمینان نیست. علائم اچآیوی بسیار به علائم بیماری های دیگر شبیه هستند. بنابراین تنها راه قطعی تشخیص ابتلا به اچآیوی، آزمایش اچآیوی است.
افراد مبتلا به اچآیوی ممکن است کاملا احساس سلامتی کنند و سالم هم به نظر بیایند، اما با این حال سیستم ایمنی بدنشان ممکن است آسیب دیده باشد. مهم است که بدانیم زمانی که یک فرد به اچآیوی مبتلا می شود، حتی اگر احساس سلامت هم بکند، می تواند ویروس را به سرعت انتقال دهد.
اگر فردی به اچآیوی مبتلا شود و تحت درمان موثر ضد ویروسی قرار نگیرد، اچآیوی در طول زمان سیستم ایمنی او را ضعیف می کند، و او را نسبت به سایر عفونت های احتمالی آسیب پذیر می کند.
علائمی که پس از ابتلا به اچآیوی بروز می کنند
برخی از افرادی که به اچآیوی مبتلا میشوند، متوجه هیچ گونه تغییر آنی در سلامت خود نمی شوند. اما برخی در چند هفته اول ابتلا دچار علائمی شبیه آنفولانزا، یا جوش و ورم غدد میشوند. این علائم نشانگر ایدز نیستند و معمولاً پس از چند روز یا چند هفته ناپدید میشوند.
اگرچه سیر عفونت اچآیوی در میان بیماران ممکن است متغیر باشد، اما الگوی شایعی در بیماران دیده میشود. از زمان ورود ویروس به بدن تا ورود به مرحله عفونت پیشرفته اچ آی وی، بیمار مراحل مختلفی را طی میکند که به شرح ذیل است:
سندروم حاد HIV : حدود سه تا شش هفته اچآیوی بعد از تماس با ویروس، بیمار علائم بالینی مشابه یک سرماخوردگی یا آنفولانزا شامل: تب، سردرد، زکام و بزرگی غدد لنفاوی را نشان میدهد. البته این علائم تنها در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران مشاهده میشود. در این دوره بار ویروسی ( تعداد ویروس در خون) بسیار بالاست. طی یک تا سه هفته پاسخ ایمنی در بدن ایجاد شده، بار ویروس کاهش مییابد. علائم بالینی این مرحله بعد از مدتی (حداکثر دو ماه از زمان ورود ویروس) فروکش میکند ولی بیمار وارد مرحله بدون علامت میشود.
دوره بدون علامت : پس از عفونت اولیه و تکثیر ویروس و به دنبال آن تغییرات ایمیونولوژیک ویژه اچآیوی ، اغلب بیماران یک دوره نهفته را تجربه می کنند که سالها طول می کشد. طی این دوره سیستم ایمنی تخریب شده که این تخریب با کاهش تعداد سلولهای CD4 تظاهر مییابد. در این دوره بیماری در حال پیشرفت است.
بیماری آشکار بالینی : تخریب پیشرونده سیستم ایمنی که در اغلب بیماران رخ میدهد، سرانجام به بیماری آشکار بالینی با علائم و نشانه های بیماری زمینه ای و یا عفونت ها و بدخیمی های فرصت طلب می انجامد. برخی از علائم مهم در این دوران عبارتند از:
کاهش وزن بدون توجیه
عفونت مکرر دستگاه تنفس فوقانی ( سینوزیت، برونشیت، اوتیت مدیا، فارنژیت)
علائم پوستی ( زخم های مکرر دهانی، درماتیت)
اسهال مزمن بیش از یکماه
تب بیش از یکماه
برفک دهانی
سل ریوی در یکسال اخیر و یا سل خارج ریوی
عفونتهای باکتریایی شدید ( باکتریمی، پنومونی، مننژیت، عفونت مفصل، در گیریهای مغزی)
هرپس مزمن بیش از یکماه
همچنین در خصوص علائم مشابه و آشنا و مشترک بین بیماری ها موارد زیر قابل بیان است:
1. تب
یکی از اولین نشانه های ARS می تواند تب خفیف، تا حدود 102 درجه فارنهایت باشد. این تب اگر اتفاق بیفتد معمولاً با علائم خفیف دیگر مثل خستگی، تورم غدد لنفاوی و گلودرد همراه خواهد بود.
2. گلودرد و سردرد
3. درد عضلانی، درد مفصلی و تورم گره های لنفاوی
گره های لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن شما هستند و زمانیکه عفونتی وارد بدن شود، متورم می شوند. بسیاری از آنها در زیربغل، کشاله های ران و گردن وجود دارند.
4. جوش و دانه های پوستی
5. حالت تهوع، استفراغ و اسهال
6. کاهش وزن
7. سرفه های خشک
سرفه های موذی که ممکن است هفته ها طول بکشد و به نظر می رسد که هیچوقت بهتر نخواهد شد
8. تعرق شبانگاهی
نادیده گرفتن این مشکل که تقریباً مشابه گُرگرفتگی است که زنان در شروع یائسگی دچار آن می شوند بسیار دشوار است تعریقی ناگهانی و شدید که فرد را مجبور می کند برای عوض کردن لباس هایش از خواب بیدار شود.
9. عفونت های قارچی
عفونت قارچی دیگر که در مراحل آخری این بیماری ایجاد می شود، تبخال است. تبخال دهانی و تبخال تناسلی هر دو می توانند هم نشانه هایی از عفونت HIV یا ایدز باشد.
10. سردرگمی و مشکل در تمرکز
علاوه بر سردرگمی و مشکل برای تمرکز، جنون ناشی از HIV شامل مشکلات حافظه و مشکلات رفتاری مثل عصبانیت و آسیب پذیری و زودرنجی نیز می شود.
اما در کل باید بگوییم که این علامت ها مختص بیماری ایدز نیستند و دیدن این علایم نشان دهنده این نیست که فرد مبتلا به ایدز شده است! در بسیاری از بیماری ها چنین علامت هایی دیده می شوند و تنها با انجام آزمایش خون می توان درباره این بیماری اطمینان پیدا کرد.
علائمی که توسط عفونت های فرصت طلب ایجاد می شوند
عفونت های فرصت طلب توسط میکروبهایی ایجاد می شوند که همیشه اطراف ما هستند، اما یک سیستم ایمنی سالم میتواند با آنها مبارزه و بر آنها غلبه کند. زمانی که سیستم ایمنی به اندازه کافی ضعیف شود، این گونه عفونتها میتوانند ایجاد شوند و باعث ایجاد دامنهی وسیعی از علائم شوند. بعضی از این علائم میتواند بسیار شدید باشد. زمانی که دستگاه ایمنی ضعیف میشود، برخی بیماریها مانند سرطان های خاصی نیز ایجاد میگردند.
اما اینگونه علائم را نمیتوان به طور قطع علائم ابتلا به اچآیوی و یا ایدز دانست. تشخیص ایدز نیازمند تشخیص علائمی از نقص شدید دستگاه ایمنی است، که به غیر از اچآیوی چیز دیگری نمیتواند عامل آن باشد. این امر معمولا مستلزم آزمایش اچآیوی است.
بنابراین تنها راهی که میتوانید از طریق آن بفهمید که به اچآیوی مبتلا شدهاید یا نه، آزمایش اچآیوی است.
تشخیص
آزمایش HIV جهت تشخیص ویروس اچآیوی، ویروسی که عامل ایدز انجام میشوند و میتوانند میزان پادتن، پادگن یا آرانای را شناسایی کنند.
بیماری ایدز و HIV با توجه بروز علایم و نشانههای بیمار، از طریق آزمایش و بررسی آن در آزمایشگاه تشخیص داده میشود. آزمایش HIV به همه کسانی که در معرض خطر قرار دارند توصیه میشود، که شامل هر فرد مبتلا به هر نوع بیماری آمیزشی است میشود. در بسیاری از مناطق دنیا، یک سوم حاملان HIV زمانی متوجه میشوند که در مرحله پیشرفتهای از این بیماری هستند و AIDS یا نقص شدید دستگاه ایمنی آشکار میشود.
پس از گذشت سه ماه (و گاه در برخی موارد نادر، حتی تا شش ماه) از رفتار پرخطر یا رویدادی که مشکوک به انتقال ویروس به بدن فرد است، اگر نتیجه ی آزمایش او منفی باشد، میتوان به طور قطعی به عدم آلودگی او به ویروس اچآیوی اطمینان یافت. یعنی باید دو بار، سه ماه و شش ماه پس از رفتار پرخطر یا رویداد خطرزا، آزمایش داد تا نتیجه ی منفی اطمینانآور باشد. هرچند آزمایش انجام شده سه ماه پس از رفتار یا رویداد پرخطر نیز تا حد زیادی اطمینانآور است. درباره ی این ویژگی تشخیص اچآیوی/ایدز، مدت زمان سه یا شش ماهه پس از آخرین رفتار یا رویداد پرخطر مد نظر است، یعنی باید رفتار پرخطر کنار گذاشته شود و رویداد پرخطر دیگری رخ ندهد و سه تا شش ماه[پس از آخرین رفتار یا رویداد پرخطر، آزمایش انجام شود. مدت زمانی را که ویروس به بدن شخص وارد شده اما به دلیل آن که مقدار کافی پادتن در خون شخص ترشح نشده، نتایج آزمایش ممکن است منفی باشد، اصطلاحاً دوره پنجره مینامند.
محتویات
۱ آزمایش HIV
۲ طبقهبندی عفونت HIV
۳ منابع
۴ پیوند به بیرون
آزمایش HIV
به طور کلی برای تشخیص ابتلا به اچآیوی/ایدز، سه گروه اصلی آزمایش وجود دارد. این سه نوع عبارتند از آزمون آنتیبادی (پادتن)، آزمون آنتیژن و آزمون سنجش مقدار. در آزمون آنتیبادی، وجود آنتیبادی یا پادتن تولید شده و ترشح شده در خون توسط گلبولهای سفید دستگاه ایمنی بررسی میشود. در آزمون آنتیژن، خون از نظر حضور خود ویروس مورد بررسی قرار میگیرد. آزمایش آنتیبادی یا پادتن دو گونه ی اصلی است که عبارتند از الایزا (Elisa) و وسترن بلات (Western blolt). اگر در آزمایش الایزا، نتیجهٔ مثبت به دست آید، برای اطمینان و نتیجه ی قطعی، باید آزمون وسترن بلات هم انجام شود. در مجموعهٔ آزمایشهای آنتیبادی، آزمایش سریع یا رپید تست (Rapid test) نیز وجود دارد که نتیجه ی آن در ۱۰ تا ۲۰ دقیقه آماده میشود و برای اطمینان، باید د وبار انجام شود یک نتیجه ی مثبت یا منفی، دوبار به دست آید. آزمایشهای آنتیژن نیز دو گروه هستند: RT-PCR و P24. آزمایش پیسیار، ژنوم ویروس در خون فرد را مورد بررسی قرار میدهد و اندکی گرانتر است و امکان جواب کاذب نیز در آن وجود دارد.
نمودار عمومی رابطه ی میان نسخههای HIV(تکثیرشده از ویروسها) و شمار CD4+ T با میانگین زمان ابتلاء به HIV بدون مراقبت؛ هربیماری شخص میتواند دوره را به قدر قابل توجهی تغییر دهد.
تعداد گویچههای سفید CD4+ T (سلول/میلیمتر مکعب)
HIV RNA تکثیرشده بر میلیلیتر پلاسما
در اکثر افراد آلوده به HIV، در طول سه تا دوازده هفته پس از عفونت اولیه، یک سری آنتیبادیهای خاص ایجاد میگردد. تشخیص اولیه HIV قبل از تغییر آنتیبادی، با اندازهگیری اچآیوی-آرانای یا آنتیژن P24 انجام میشود. نتایج مثبت به دست آمده توسط آنتیبادی یا آزمایش واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR)، توسط PCR یا توسط آنتیبادی دیگری تأیید میشوند.
آزمایش آنتیبادی در کودکان کمتر از ۱۸ ماه، به دلیل وجود مداوم آنتیبادیهای مادری معمولاً نتیجه درستی نمیدهند. بنابراین عفونت HIV تنها توسط آزمایش PCR مربوط به HIV RNA یا DNA یا از طریق آزمایش آنتیبادی P24 قابل تشخیص است. در اکثر نقاط دنیا دسترسی به آزمایش PCR قابل اعتماد وجود ندارد و افراد باید تا زمانی صبر کنند که علائم پیشرفت کند یا سن کودک به اندازه کافی باشد و آزمایش آنتی بادی درستی نتیجه دهد. در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در بین سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹، بین ۳۰ تا ۷۰ درصد مردم، از وضعیت HIV خود آگاه بودهاند. در سال ۲۰۰۹، بین ۴ تا ۴۲ درصد مردم مورد آزمایش قرار گرفتند. این ارقام نشان دهنده افزایش قابل توجهی نسبت به ده سال گذشتهاست.
طبقهبندی عفونت HIV
از دو طبقهبندی اصلی برای مرحلهبندی HIV و ایدز استفاده میشود، یکی توسط سازمان بهداشت جهانی[۲[(WHO) و دیگر توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری] (CDC). برنامه CDC بیشتر در کشورهای توسعهیافته استفاده میشود. از آنجا که برنامه WHO احتیاجی به آزمایش ندارد، بیشتر مناسب کشورهای در حال توسعهاست که با کمبود لوازم روبرو هستند. علیرغم تفاوتهای که این دو با هم دارند، اما میتواند هر دوی آنها را از لحاظ آماری مقایسه نمود.
سازمان بهداشت جهانی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ تعریفی برای ایدز ارائه نمود. از آن زمان به بعد، مرحلهبندی WHO برای چندین بار تغییر کرده و گسترش یافت، که نسخهٔ اخیر آن که در سال ۲۰۰۷ منتشر شدهاست. ردهبندی مراحل تعیین شده توسط WHO به شکل زیر است:
عفونت اولیه HIV: که یا بدون علامت است یا همراه با سندرم حاد ویروسی است.
مرحله ۱: عفونت HIV بدون علامت با تعداد سلولهای CD4 بیش از ۵۰۰ در هر میکرولیتر. ممکن است شامل بزرگ شدن گرههای لنفاوی نیز باشد.
مرحله ۲: علائم خفیف که ممکن است تغییر جزئی غشاء مخاطی و عود عفونت دستگاه تنفسی فوقانی را شامل شود و تعداد سلولهای CD4 کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر است.
مرحله ۳: علائم پیشرفته که ممکن است شامل اسهال مزمن و غیرعادی برای بیش از یک ماه شود، به همراه عفونتهای باکتریایی شدید از جمله سل ریوی و همچنین تعداد سلولهای CD4 کمتر از ۳۵۰ در هر میکرولیتر.
مرحله ۴ یا ایدز: علائم شدیدی شامل توکسوپلاسموز مغز، کاندیدیاز مری، نای، نایژه یا شش و سارکوم کاپوزی. تعداد سلولهای CD4 به کمتر از ۲۰۰ در هر میکرولیتر میرسد.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا نیز ایجاد یک سیستم طبقهبندی برای HIV ارائه نموده و آخرین بار آن را در سال ۲۰۰۸ به روز رسانی کردهاست. در این سیستم عفونت HIV بر اساس شمارش CD4 و علائم بالینی میباشد،عفونت را در سه مرحله توصیف میکند:
مرحله ۱: تعداد سلولهای CD4 بیشتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر بدون هیچ علائمی از ایدز
مرحله ۲: تعداد سلولهای CD4 بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ در هر میکرولیتر بدون هیچ علائمی از ایدز
مرحله ۳: تعداد سلولهای CD4 کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر یا وجود علائمی از ایدز
نامعلوم: اگر اطلاعات کافی برای هر یک از مراحل فوق در دسترس باشد
اگر پس از درمان، تعداد سلولهای CD4 خون به بیش از ۲۰۰ در هر میکرولیتر افزایش یابد یا بیماری دیگری به جز ایدز احتمال رود یا حتی درمان گردد هنوز هم تشخیص اینکه بیماری ایدز بوده باشد پابرجا خواهد بود
پیشگیری – ایدز
مطمئن ترین راه پیشگیری از انتقال جنسی بیماری ایدز، پرهیز از تماس جنسی غیرمتعارف است.
پرهیز از اعتیاد بهترین راه پیشگیری از انتقال بیماری از راه سرنگ آلوده است. پرهیز از اعتیاد تزریقی، پرهیز از تزریق های مكرر با یك سرنگ و پرهیز از تزریق دسته جمعی با یك سرنگ خطر انتقال را كاهش می دهد.
استفاده از وسایل شخصی مثل تیغ، احتراز از خالكوبی و حجامت غیربهداشتی، انجام بهداشتی ختنه و غیره راه های پیشگیری از بیماری اند.